Geldermalsen, 4 juli 2021
Dag Jan,
Deze week ben ik begonnen met het lezen van de liefdesbrieven die onze ouders naar elkaar schreven vóór hun huwelijk. Dit in het kader van mijn zoektocht naar wie ik ben en waar ik vandaan kom. Ik wil de context in kaart brengen waarin ik geboren ben. Ik wil begrijpen waarom de opofferingsbereidheid zo diep in mijzelf verankerd zit. Ik moet het bij mijn geboorte hebben meegekregen lijkt het.
Ik heb zo mijn eigen beeld van hun huwelijk. Het was voor mij een afstandelijke en gespannen relatie, waarin beiden vooral aan het overleven waren en weinig steun vonden bij elkaar. Ik heb nooit enige vorm van intimiteit tussen hen gezien. Eigenlijk heb ik nooit begrepen wat deze twee mensen bij elkaar zochten. Ik ben er vaak boos om geweest dat dit het was wat ze me hebben voorgedaan, dat er niets in hun relatie was wat ik ook wilde, dat ik het allemaal zelf moest uitvinden. Ik herinner me veel stressvolle momenten waarin de spanning om te snijden was en ik als kind niet wist hoe ik me moest gedragen. Ik heb geloof ik vaak als bliksemafleider gefungeerd, jij ook, met het vertellen van enthousiaste verhalen tijdens het eten. Die we vooral tegen elkaar afstaken zodat de rest aan tafel even met zichzelf bezig kon zijn en het zwijgen niet zo opviel. Ik zie mezelf ook erg mijn best doen om het mijn vader naar de zin te maken met het bakken van eitjes of het schillen van fruit als ik vond dat mijn moeder hem te veel negeerde. Ik weet nog dat ik soms snakte naar een fikse ruzie tussen hen twee. Alles om maar van die ingehouden spanning verlost te zijn.
Maar het is ooit anders geweest. En misschien is het beeld van hun relatie sowieso aan herziening toe nu ik een inkijkje krijg in hun eerste jaren samen. Deze twee mensen waren werkelijk tot over hun oren verliefd en hadden er alles voor over om tijd met elkaar te kunnen doorbrengen. Ze schreven zowat elke dag een brief waarin ze hun gedachten en gevoelens met elkaar deelden. Ze konden niet wachten om te trouwen en een gezin te stichten. Ze sporen elkaar aan om open en eerlijk te zijn. Ze verontschuldigen zich voortdurend omdat ze de ander misschien tekort hebben gedaan. Ze zijn trots op elkaar. Ze trekken elkaar door lastige momenten. Het is werkelijk onvoorstelbaar dat dit onze ouders zijn.
Ik ben me gaan afvragen wat er dan gebeurd kan zijn waardoor ze zich zo uit de relatie hebben terug getrokken. Het moet allemaal anders zijn gegaan dan ze gehoopt hadden. Voor zover ik het nu kan zien is er veel financiële druk geweest, een onderwerp dat al in het eerste half jaar van hun relatie ter sprake komt. Onze vader was bang dat hij te weinig zou kunnen inbrengen omdat hij een muzikant was en maar een paar uur les gaf. Zijn toekomstige schoonouders hadden daar ook hun bedenkingen bij. Alhoewel het onze moeder niets kon schelen dat ze weinig hadden als ze maar samen konden zijn en dat ze onzevader de hemel in prees om wat hij allemaal kon, bleef hij toch de druk voelen om iets meer van zijn leven te maken. Daar kwam het plan uit om een winkel te beginnen. Er was ook de grote droom om een gezin met kinderen te stichten. Ik denk dat het voor hen best lastig geweest is om hiervan te genieten in de eerste jaren. Onze moeder heeft zwaar geleden onder de zwangerschappen en bevallingen. Ze was zowat uitgeschakeld in het huishouden en het moet hen ook veel zorgen hebben gegeven. Zelf herinner ik me de enorme impact die jouw ziekenhuisopnames hadden en daarna natuurlijk het auto ongeluk van onze vader met alle gevolgen. Zo probeer ik een beetje in te voelen wat ze met elkaar hebben meegemaakt en hoe dat hun relatie beïnvloed kan hebben. Het lijkt alsof het huwelijk hen van alle narigheid in hun leven had moeten redden en dat het ongeluk hen toch bleef achtervolgen. En dat ze daar niet echt tegen opgewassen waren. Ik zie bij onze moeder dat ze leed onder de situatie bij haar thuis. Het strenge regime, de agressie, de vernederingen. Gedwongen onderwerping. Ik zie bij onze vader dat hij leed onder de meningen van mensen om hem heen die vonden dat hij niet genoeg werkte en dat hij het niet zou redden als kostwinner. Waarmee ze bedoelden dat hij niet de juiste dingen deed, want hij werkte van de vroege ochtend tot de late avond. Kennelijk vonden ze muziek maken en foto’s afdrukken geen serieuze arbeid. Toen ze elkaar ontmoetten, zijn ze zich volledig op de ander gaan richten, ze wilden elkaar kost wat kost redden. Hun leven samen werd tot in de kleinste details besproken en in gedachten voorbereid. Het waren dromers.
Wat me raakt is dat onze moeder in die droom over een ander en beter leven voor zichzelf geen andere positie kan bedenken dan die van de ondergeschikte. Zoals ze zich noodgedwongen moest onderwerpen aan de wil van haar vader, onderwerpt ze zich vrijwillig en met passie aan haar gedroomde echtgenoot. De manier waarop ze zichzelf beschrijft is soms te pijnlijk om te lezen, zo slaafs, zo zonder eigen plek. Er zit veel liefde in en ambitie en gulheid en ze kiest er volgens mij uit volle overtuiging voor. Maar het doet zeer dat ze geen andere opties zag. De situatie thuis en niet te vergeten de katholieke omgeving hebben haar kansen op een autonoom leven vanaf het begin onmogelijk gemaakt. Ik denk dat ze later in haar leven echt geprobeerd heeft om een eigen leven op te bouwen en dat lukte aardig in praktische zin, maar vanbinnen bleef ze het gevoel houden dat ze er geen recht op had denk ik. Ergens heb ik het stokje van haar overgenomen, hoe en waarom is me nog niet helemaal duidelijk. Ik heb als vanzelfsprekend de zorg voor mijn gezin op me genomen en ik heb me ook verzet tegen die rol, maar meestal tevergeefs. Ergens diep vanbinnen zitten er overtuigingen en beelden die me naar een ondergeschikte positie drijven. Dat kan best oké zijn op bepaalde momenten en in bepaalde situaties, maar het voelt niet helemaal vrij. Welke heilige huisjes heb ik nog omver te werpen voordat het een echt vrije keuze wordt omme dienstbaar te maken voor een ander?
Ik heb voor mezelf nu een gelegenheid gecreëerd waarin ik helemaal vrij zou kunnen zijn, door aan een theatertekst te beginnen. Ik ben de auteur van een nieuw verhaal, ik mag het allemaal zelf uitvinden. Maar zo simpel is dat nog niet om los te komen uit oude gedachtes. Soms is het helemaal blanco in mijn hoofd, dan heb ik geen idee waar mijn leven, mijn schrijven, over zou moeten gaan als ik me los maak van de verhalen van anderen. Wat is dan mijn verhaal?
Lieve Jan, ik ga het hier bij laten voor vandaag.
Tot gauw weer,
Greet